4e (en laatste) steenlegging , 23 september 2017
Op 23 september vond de laatste steenlegging plaats van de Stolpersteine in Heerlen. Met het plaatsen van de laatste 22 stenen werd het project afgesloten dat op 25 augustus 2012 begon met het plaatsen van de eerste 25 stenen. In totaal zijn er in de afgelopen jaren zo 71 stenen geplaatst ter nagedachtinis van uit Heerlen weggevoerde Joodse burgers.
Vanwege de afsluiting was de dag begonnen met een plechtige zitting in de Luciushof en werd de rondgang afgesloten met het onthullen van een blijvend gedenkteken bjj de voormalige synagoge aan de Stationstraat.
Als altijd waren leerlingen van het Bernardinuscollege, Sintermeerten, Grotius en St.Jan aanwezig bij de plechtigheid en hebben zij op iedere locatie een bijdrage geleverd.
Onderstaand vindt u een fotografisch verslag, met dank aan de fotograaf Rudolf Sipkema die alle steenleggingen zorgvuldig heeft vastgelegd en uit wiens werk wij ook nu weer belangeloos mochten selecteren voor de reportage.
Benzenrade 2
Om organisatorische redenen werd hier het steentje ter nagedachtenis van Henriette Neter al in de namiddag van 22 september geplaatst. Henriette, een Joods meisje uit Amsterdam, had lange tijd onbekommerd in Benzenrade ondergedoken gezeten. Ze voelde zich veilig, speelde met leeftijdsgenootjes onbekommerd op straat, liep overal vrij naar binnen. Maar op 1 augustus 1944 werd zij als gevolg van verraad toch opgepakt en op transport gesteld naar Auschwitz. Op 6 september 1944, 11 dagen voor de bevrijding van Benzenrade, werd zij daar in de gaskamer vermoord.
Heel bijzonder bij deze intieme steenlegging was aanwezigheid van vriendinnetjes ( inmiddels uiteraard bejaard) met wie Henriette indertijd gespeeld had. Hun aanwezigheid en verhalen maakten op de aanwezigen, waaronder leerlingen van Sintermeerten, veel indruk.
Zitting 23 september in de Luciushof
Voorafgaand aan de rondgang werd de dag geopend met een plechtige en indrukwekkende zitting in de Luciushof in aanwezigheid van een hondertal mensen waaronder veel leerlingen van de genoemde colleges. Na een overpeinzing van mevrouw Bloemert, lid van het comité van aanbeveling en eertijds predikant in Heerlen, volgde de vertoning van de L1 documentaire “Jack’s Oorlog”, een indringende terugblik op het leven van een onderduiker in Brunssum . Daarna richtte wethouder Jordy Clemens het woord tot de zaal waarbij hij zich als van origine docent geschiedenis vooral richtte op de aanwezige leerlingen.
Het geheel werd muzikaal op indrukkwekkende wijze omlijst door het gezelschap Mejoeches dat ook bij de eerste viering voor de muzikale omlijsting zorg had gedragen.
Het geheel werd afgesloten met een gezamenlijke lunch.
De Hesselleplein ( ipv Ambachtstraat 8)
Hier liggen de steentjes voor de 6 leden van het gezin Schönthal. Helaas was plaatsing voor het eigenlijke adres, Ambachtstraat 8, niet mogelijk. Daarom is uitgeweken naar een rustieke plek op het plein, met uitzicht op de Ambachtstraat.
Honigmanstraat 95
Van hieruit is Liba Gerszonowicz samen met haar dochtertje Frijmeta ( 13 jaar) en zoontje Gert ( 4 jaar) op 25 augustus 1942 gedeprteerd naar Auschwitz waar zij na aankomst op 31 augustus zijn vergast.
Het oorspronkelijke huis bestaat niet meer, vandaar dat is gekozen voor een locatie op het naastgelegen pleintje.
Dautzenbergstraat 32
Van hieruit werden in oktober 1942 Naftali Silberman samen met zijn vrouw Ryfka en dochter Debora ( 18 jaar) gedeporteerd. Op 2 november 1942 werden zij in Auschwitz vermoord.
Dautzenbergstraat 33
Hier woonde het gezin Schleier: vader Jonas, moeder Josefine en dochter Edith ( 15 jaar). Ook zij werden gedeporteerd in 1942. Moeder en dochter werden vergast in Auschwitz op 5 november 1942, vader werd vermoord, ergens in Midden-Europa op 31 maart 1944.
Stationsstraat 12
Hier zijn 6 stenen gelegd voor de familie Weiss:vader Hersz, moeder Anna, de zonen Isaak en Joseph en dochter Rosa met haar baby Abraham ( 0 jaar!). Hun deportatiedatum is onbekend. Rosa en Abraham zijn vermoord in Auschwitz op 10 september 1943, Isaac in Sobibor op 16 april 1943, Joseph in Weimar op 18 februari 1945 en de ouders in Bergen-Belsen op 15 maart 1945 (Hersz) en 31 mei 1945 (Anna).
Gezien de bouwactiviteiten ter plaatse zijn de steentjes voorlopig gelegd. Na afronding van de bouwwerkzaamheden zullen ze t.z.t. op de definitieve plaats gelegd worden.
Stationsplein, de Verborgen Synagoge
Boven de toenmalige Joodse begraafplaats is in 1936 met steun van de gemeente een nieuwe, grotere synagoge gebouwd. Hoewel niet onbeschadigd heeft deze synagoge de oorlog doorstaan. Na restauratie is ze heropend in 1959. Nadat de Joodse gemeente was samengegaan met de gemeente in Maastricht is de synagoge in 1985 verkocht aan particulieren. Hoewel van buiten onzichtbaar is de synagoge nog altijd grotendeels intact. Pogingen om het gebouw weer toegankelijk te maken voor het publiek hebben helaas geen resultaat gehad. Om bestaan en plaats van de synagoge toch te markeren is door beeldend kunstenaar Cyriel Laudy een gedenkteken gemaakt in de vorm van een verzonken vitrine met daarin een schaalmodel van het oorspronkelijk gebouw. Als plechtige afsluiting van het Stolpersteine-project is deze vitrine onthuld op het eind van de rondgang op 23 september 2017.
